نقد و بررسی فیلم The Two Faces of January (دو چهره ی ماه ژانویه)

کارگردان : Hossein Amini

نویسندگان : Hossein Amini, Patricia Highsmith

بازیگران : Kirsten Dunst, Viggo Mortensen, Oscar Isaac

خلاصه داستان : تریلری حول یک کلاهبردار، زنش و یک غریبه، که پس از آنکه پای یکی از آنها به مرگ یک کارآگاه خصوصی باز می‌شود از آتن فرار می‌کنند ...

منتقد: پیتر دبروژ (ورایتی) - امتیاز ۸ از ۱۰ (۴ از ۵)

در فیلم «دو چهره ی ماه ژانویه/The Two Faces of January» «پاتریشیا های اسمیت» طرح اصلی داستان را فراهم می کند و «حسین امینی» نویسنده و کارگردان درونمایه ی فرهنگی فیلم را اضافه می کند. فیلم یک اثر تعلیق آور جذاب به سبک تریلر های قدیمی است که «ویگو مورتنسن»، «کریستن دانست» و «اسکار آیزاک» در آن نقش آفرینی می کند و شبیه به نمونه ای از «آقای ریپلی با استعداد/ The Talented Mr. Ripley » است که جذابیت جنسی میان سه هنرپیشه ی اصلی آن حذف شده باشد. در حالیکه موضوع مثلث عشقی شور و شوق چندانی ندارد، این اقتباس سطح بالا با سفر به دور اروپایی که با تم رنگی طلایی تصویر برداری شده، نبایست در اغوای طرفداران هیچکاک و افراد مدعی سواد و روشنفکری با مشکلی مواجه باشد. برای دیدن ترکیه و یونان چه راهی بهتر از اینکه با چنین قانون شکنان زیبایی همراه بشویم و وقتی سعی می کنند همیشه دو قدم جلوتر از مقامات محلی باشند ما هم آنها را دنبال کنیم؟

این رمان کمتر شناخته شده ی های اسمیت که ابتدا در دفتر شرکت «میراژ» متعلق به «آنتونی مینگلا» کارگردان «ریپلی» نوشته شده بود، نزدیک به ۱۵ سال است در فهرست کارهای جهت انجام امینی قرار دارد. او که بیشتر به خاطر نویسندگی فیلمنامه ی آثار قدرتمندی چون «بالهای فاخته/ The Wings of the Dove » و «راندن/ Drive» شناخته شده است، در ایجاد تنش های زیرکانه و بدون نیاز به گفتگو میان شخصیت ها تبحر دارد و موردی به شدت ریسک آمیز را برای تولید اولین تجربه ی کارگردانی خود انتخاب می کند و آن را با اطمینان خاطر رهبری می کند.

این تریلر که با صحنه ای روی پله های آکروپولیس آغاز می شود، دو آمریکایی به ظاهر متضاد هم را معرفی می کند: مردی ثروتمند و آرام به نام چستر مک فارلند (مورتنسن) نمایش دهنده ی ثروت است و همسر بلوند و کم سن ترش کولت (دانست) را در میان ویرانه های یونان باستان راهنمایی می کند. رایدال با بازی آیزاک که آنقدر سبزه رو و سیاه چرده شده است که بتوان او را به جای یک یونانی محلی اشتباه گرفت، برای این زوج تازه وارد و خنده به لب که او را به عنوان راهنما استخدام کرده اند، به اندازه ی همان ویرانه ها جذاب است. به دلیل اصرارهای کولت،‌ آنها رایدال را برای یک تور استخدام می کنند و این غریبه ی بالقوه خطرناک را به حلقه ی درونی روابط خود دعوت می کنند.

حقه بازی رایدال به راحتی از روی شیوه ی تبدیل دلارهای زنان به درهم قابل تشخیص است اما فریبکاری او به هیچ وجه به پای چستر نمی رسد. گرچه چستر سعی می کند زرق و برق زیادی در ظاهرش نباشد اما این مرد امروزی ثروت خود را از راه فروش سهام در میادین نفتی خیالی و دروغی به دست آورده است. این شرایطی است که به محض اینکه سر و کله ی یک کارآگاه خصوصی پیدا می شود و به شکلی نابخردانه چستر را با اسلحه تهدید می کند، پیچیده می شود. بعد از کشتن کارآگاه خصوصی در نزاعی پی در پی، چستر هیچ کس را جز رایدال ندارد که برای تهیه ی گذرنامه ی جدید و حمایت دوستانه به او اعتماد کند و به اشتباه خود را قانع می کند که تنها انگیزه ی این پسر پول است.

گرچه پیش زمینه ی زیبای فیلم ما را می فریبد و طراحی لباس دقیق به راحتی ما را در بازگشت به سال ۱۹۶۲ همراهی می کند، لذت اصلی فیلم «دو چهره ی ماه ژانویه» در روشی نهفته است که امینی شخصیت ها را مجسم می کند و بعد قضاوت روی شخصیت ها را واژگون می سازد و نشان می دهد که رایدال بی ثبات می تواند به شدت وفادار باشد در حالیکه معلوم می شود چستر به ظاهر درستکار به شیوه ای وحشتناک از پذیرش مسئولیت و پایبندی اخلاقی عاری است. تشخیص نیات درونی شخصیت کولت هم چندان آسان نیست و به دلیل بعضی اشتباهات که یا مربوط به فیلمنامه است یا کارگردانی، انگیزه های شخصی او (که در رمان حداقل شامل میل به داشتن چیزی بیش از آنچه چستر می تواند به او بدهد می شوند) هرگز به درستی در مرکز توجه قرار نمی گیرند.

به نظر می رسد فیلم یک صحنه ی کلیدی کم دارد که در آن کولت به رایدال - و مهم تر از آن به تماشاگران - دلیلی برای اینکه عاشق اش بشود بدهد. به جای آن امینی روی یک ارتباط فرویدی عمیق تر میان رایدال و زوج مک فارلند تأکید می کند و اینطور پیشنهاد می کند که چستر این راهنمای از میهن رانده شده را به یاد پدر خود می اندازد، پدری که شاید ناشایست دانستن اش دلیلی بوده که در وهله ی اول او را به اروپا کشانده است و حتی مراسم خاکسپاری اش دلیل آنقدر مهمی نبوده تا رایدال به خانه بازگردد. روابط متقابل با چستر به او فرصتی می دهد که رابطه ی بغرنج با پدرش را از نو تجربه و شاید ترمیم کند، و در عین حال یک وسوسه ی ممنوعه ی اودیپی به شکل کولت برای او ایجاد می کند.

های اسمیت همیشه منبع غنی ای از چنین روابط بین شخصی بوده و امینی از موضوع پدر و پسری تا سر حد امکان استفاده می کند و به نوعی در یک پرده ی پایانیِ نمایانگر پشیمانی میان دو شخصیت، باریک بینی قابل تحسین کل فیلم را کمی زیر پا می گذارد. اما همانطور که هر یک از شاگردان هیچکاک می توانند به شما بگویند، موضوع پنهانی مربوط به سرکوب جنسی و مادر مسائل را به شدت عمیق تر می کند و با وجود تجلیل از استاد تعلیق در سینما از جنبه های مختلف - از موسیقی متن تنش آمیز که از کارهای «برنارد هرمان» الگو گرفته تا سفر همذات پندارانه به مکان های اروپایی که وقایع فیلم را همراهی می کند - امینی تصمیم می گیرد بیشتر از هر چیزی که به کولت ارتباط داشته باشد، روی رابطه ی ی میان دو شخصیت مرد تأکید کند. کولت به جای اینکه نقطه ی ثبات فیلم باشد بیشتر شبیه به یک چرخ سوم است، یک دختر مدرسه ای معصوم که در کارهایی به شدت مردانه گرفتار شده است.

گرچه نتیجه نهایی باز هم نسبت به اکثر آثار اول کارگردان ها از کیفیت بالاتری برخوردار است، یک نکته کلیدی هیچکاکی دیگر در فیلم وجود دارد که ممکن بود آن را به سطح عالی برساند. اگر کارگردانی بخواهد تماشاگران با شخصیت های در حال گریز همذات پنداری کنند، اگر این شخصیت ها در اتهام مطرح شده بی گناه باشند اما خطایی دیگر متهم شده باشند که شاید حتی صدمه ی بیشتری داشته باشد، این کار بهتر صورت می گیرد. در حالیکه این نکته در مورد رایدال صحیح است (او در قتل همدست است اما مسئولیت آن بر عهده اش نیست و به واسطه ی میل اش برای جلب محبت کولت و دور کردن او از همسرش وارد ماجرا شده است) فیلم الزاماً به نقطه نظر او اولویت نمی دهد.

به جای آن امینی ترجیح می دهد این خانواده را از بیرون نظاره کند، جایی که فیلمبردار دانمارکی، «مارسل زیسکایند» (یکی از کهنه کاران فیلمبرداری روی دست و آشفته ی مکتب «داگما ۹۵») بالأخره این فرصت را دارد که حرکات بدیع خود اش را آزادانه رها سازد. با اینحال، اگر «دو چهره ی ماه ژانویه» بیشتر به درون فکر رایدال می رفت، تماشاگران ممکن بود تنش های ناشی از در حال فرار بودن به دلیل جرم های شخص دیگری را عمیق تر درک کنند، همینطور ناامیدی بی ثباتی را که از فهم خطا پذیری یک تصویر پدرانه ایجاد می شود.

منبع: سایت نقد فارسی

مترجم: الهام بای