بررسی فیلم Das Boot (زیردریایی)

کارگردان :Wolfgang Petersen 

نویسنده : Wolfgang Petersen

بازیگران: Jürgen Prochnow, Herbert Grönemeyer ,Klaus Wennemann

جوایز :

برنده اسکار:

-

نامزد اسکار:بهترین فیلمبرداری، بهترین کارگردانی، بهترین صداگذاری، بهترین تدوین، بهترین صدا برداری، بهترین فیلمنامه

خلاصه داستان :

سال 1941. «ستوان ورنر» (گرونه مایر) به عنوان خبرنگار جنگی، در مأموریت زیر دریایی آلمانی «یو- 96) به فرماندهی «ناخدا» (پروخنو) شرکت می کند. اندکی پس از ترک بندر لاروشل در نورماندی، زیردریایی مورد حمله قرار می گیردو مجبور به فرو رفتن به اعماق ناشناخته می شود...

منتقد: جیمز براردینلی

مترجم: بهروز آقاخانیان

"زیردریایی" اثر بین المللی Wolfgang Petersen در سال 1981، یکی از معدود فیلمهایی است که اکران مجدد آن در سال 1997 مورد استقبال گسترده قرار گرفت. خیلی از فیلمهایی که در اکران مجددشان صرفاً سعی در ارتقای کیفیت تصویری شان مانند افزایش شفافیت میشود، اما در مورد زیردریایی این تغییرات بسیار بیشتر از نسخه اول اش است. 60 دقیقه از footage هایی که در نسخه تلویزیونی آن نشان داده شد، دوباره به فیلم اضافه شده است. همچنین تدوین و پرداخت شخصیتها در نسخه اخیر بهتر انجام شده و نتیجه کار اثری است که میتوان آن را بهترین فیلم در گونه زیردریایی و یک از بهترین ها در گونه اکشن و ماجرایی دانست.

در طول جنگ جهانی دوم کار کردن در زیردریایی شغل بسیار پرافتخاری بود و هر کسی آرزو داشت تا شایستگی این را پیدا کند تا در یکی از اصطلاحاً U-boat ها مشغول شود. اما این موضوع شاید از تنها از دور زیبا به نظر میرسید و خدمت در زیردریایی در واقع کاری بسیار طاقت فرسا، عذاب آور و غیر انسانی بود. زیردریایی اولین فیلمی بود که توانست این فانتزیهای زیبا را کنار بزند و حقیقت را عریان کند.

بیشتر زمان فیلم درون زیردریایی اتفاق میافتد و نشان میدهد که چگونه قهرمانهای داستان از انسانهایی تمیز، مرتب و پرانرژی در نهایت تبدیل به آدمهایی نحیف و افسرده میشوند. ما داستان را از زاویه دید خبرنگاری آلمانی بنام Herbert Gronemeyer میبینیم که در ماموریتی با این زیردریایی همراه میشود. شخصیتهایی که او روایت میکند کادری از ملوانان ذبده هستند که رابطه ای بسیار صمیمی حتی دوستانه تر از اعضای یک خانواده با همدیگر دارند. کاپیتان، افسری باهوش، با تجربه و دلسوز است که ملوانان احترام زیادی برایش قائلند. با این حال، مانند دیگر فیلمهای جنگی این گونه نیست که مثلاً فرمانده ای بدون اشتباه باشد. تصمیمات خوب و گاه بدی میگیرد که در بعضی مواقع هزینه بالایی را هم سبب میشوند. باقی کادر افرادی با مسئولیتهای متفاوت شامل عضوی از حزب نازی، مهندس ارشدی تقریباً از کار افتاده و مردی که آرزوی دیدن دوباره نامزد فرانسوی اش را دارد.

یکی از نقاط قوت نسخه اخیر فیلم پرداخت به شخصیتهای حاشیه ای است که در نسخه اول در حد سیاهی لشگر در فیلم حضور داشتند. افرادی که در نسخه قبلی تنها تصویرشان در فیلم دیده میشد. اینبار تبدیل به شخصیتهایی شدند که گذشته شان در کنار آرزوها و رویاهایشان برای آینده برای تماشاگر بازگو میشود. در واقع Peterson با استفاده از تعدد شخصیت، عمق بیشتری به سکانسهای اکشن افزوده و انتهای فیلم را تبدیل به پایانی کنایه آمیز و نیشدار کرده است.

از آنجایی که فیلم داستانی است در مورد زندگی انسانها و نه سیاست، برای مخاطبان مشکل یا از لحاظ اخلاقی اشتباه نیست که با سربازان آلمانی فیلم احساس همدردی کنند. حتی اگر در طول جنگ جزو نیرویهای مقابل آلمان نازی باشند. درون اتاقهای تنگ و تاریک زیردریایی جایی برای تبلیغ فلسفه نازی نیست. در واقع کاپیتان در فیلم انزجار خود را بارها از Fuhrer و ماموریتهای او بیان میکند. با وجود اینکه فیلم در آلمان ساخته شده و درباره تجربه منحصر بفرد آنها در طول تاریخشان است، ولی "زیردریایی" محتوای عمیق و ظریفی دارد که تماشاگران در سراسر دنیا میتوانند آن را درک کنند و از آن لذت ببرند.

در مورد جنبه اکشن فیلم، زیر دریایی در سطح بالایی قرار دارد و جای تعجب نیست که بعد از اولین اکرانش، Petersen را تبدیل به یک کارگردان شناخته شده کرد که بعد از آن فیلمهای بسیاری ساخت (Eneny Mine, Shattered, In the line of fire, Air Force One). از لحظه ای که برای اولین بار ملوانان وارد زیر دریایی شده و محیط داخل آن بهشان نشان داده میشود، احساس ترسی روانی ناشی از محیطی بسته به تماشاگر منتقل میشود. این حس در ادامه با تنشهای موجود در فیلم آمیخته شده و شرایطی غیرقابل تحمل را سبب میشود. در سکانسهای انتهایی وقتی مخزن هوا رو به اتمام است، ما نیز در کنار ملوانان کم کم احساس خفگی میکنیم. انگار که اکسیژن سالن سینما را دارند تخلیه میکنند.

سکانسهای جنگ جدایی از جلوههای ویژه موجود در آن، استادانه ساخته شده اند. بطوریکه تماشاگر را بر روی صندلی میخکوب میکند. دو سکانس فوق العاده نیز وجود دراد. یکی زمانی که زیردریایی به کاروان ناوهای انگلیسی حمله میکند و دیگری زمانی است که میخواهد از یک تنگه باریک بنام Gibraltar عبور کند. هردو بسیار هیجان انگیز هستند بطوریکه قلب آدم میخواهد بیرون بزند! حتی اگر بدانید در پایان این دو سکانس چه اتفاقی خواهد افتاد ولی نحوه به وقوع پیوستن آنها خود بسیار دیدنی است.

جدا از اکشن بسیار خوب فیلم، "زیردریایی" داستانی است در مورد طبیعت انسان و جنگ و البته شیوایی خود فیلم در بیان اینهاست. جنگ یکی از بزرگترین تجارب غیرانسانی بشر است. چیزی که انسان را در برابر انسانی دیگر قرار میدهد. هدف پیروزی است زیرا تنها راه خاتمه به آن و ادامه زندگی همین است. چه این جنگ در آسمان باشد، چه بر روی زمین و چه رو یا حتی زیر دریا. در زیردریایی، قربانیان حملات U-boat اهدافی ناشناس باقی میمانند تا زمانی که در سکانسی خود کادر زیردریایی پیامد حملانشان را میبیند. نبردهای دریایی اغلب بنظر جنگهایی تمیز میرسند که خونریزی در آن کم است و طرفین بسیار از همدیگر دور هستند. اما در "زیردریایی" به این توهم پایان داده میشوند بطوریکه میبینیم ملوانان چگونه مجبور به دیدن صحنه مرگ و آتش گرفتن بازماندگان حمله شان به کشتیهای دیگر میشوند.

همیشه میگویم که Patton بهترین فیلم جنگی است و حالا اضافه میکنم که "زیردریایی" با فاصله ای اندک در رتبه دوم قرار دارد. سکانسهای جنگ به هیچ عنوان بازیگری، فیلمنامه و کارگردانی اثر ار تحت الشعاع قرار نمیدهد و اینها هرکدام در جای خور قابل تقدیرند. قبلاً هم فیلمهای زیادی در مورد زیر دریایی ساخته شده بود مانند ٍEnemy Below, Run Silent, Run Deep, The Hunt for Red October و Crimson Tide. اما هیچکدام تاثیرگذاری "زیردریایی" را ندارد. این فیلم تمامی عناصر درام و تعلیق در محیط بسته ای مانند زیردریایی را رعایت کرده و داستانی را روایت میکند که نه تنها آدرنالین خون را به شدت افزایش میدهد، بلکه آن را به یکی از بهترین فیلمهایی تبدیل میکند که تا بحال ساخته شده است.

منتقد: جیمز براردینلی

مترجم: بهروز آقاخانیان

منبع: نقد فارسی

«زیردریایی» محصول سال 1981 سینمای آلمان (غربی) است که به وسیله وولفگانگ پترسن کارگردانی شده است. این فیلم در زمان نمایش عمومی خود در آلمان به صورت یک پدیده درآمد و فروش بسیار بالایی کرد. این موفقیت کمی بعد در سراسر اروپا و امریکا تکرار و باعث شد سازنده اش به صورت یک فیلمساز بین المللی درآید و کارهای بعدی خود را در دیگر کشورهای جهان کارگردانی کند. این فیلم که یک درام جنگی است ، براساس قصه کتاب پرخواننده ای به همین نام اثر لوترجی باچیم تولید شده است. کار نگارش فیلمنامه را خود پترسن انجام داده است. کامل ترین نسخه فیلم (که بسیار هم طولانی است) با زمانی حدود 216 دقیقه فقط در خود آلمان به نمایش درآمده است. بعدها این نسخه با عنوان «تدوین کارگردان» به بازار ویدئویی جهان آمد، اما نسخه ای که از این فیلم در دیگر کشورهای جهان نمایش داده شده ، بین 130 تا 149دقیقه زمان داشته اند.

یک زیردریایی ، خستگی مفرط، دلشکستگی و ترس رو به افزایش. سال 1942 در اوج جنگ جهانی دوم یک زیردریایی آلمانی به شکلی همه جانبه درگیر نبرد آتلانتیک است. ماموریت این زیردریایی ، نابودی ناوگان دریایی انگلیسی هاست. این ناوگان شامل یکسری کشتی جنگی می شود. زیردریایی آلمانی به گونه ای ساخته شده که توانایی انهدام تجهیزات زیادی را داشته باشد؛ اما وقایع جنگ را نمی توان از قبل پیش بینی کرد. بزودی این زیردریایی مجبور به شکست های سنگین می شود. ماجرای زیردریایی در حقیقت قصه یکی از این کشتی ها و خدمه آن است. این زیردریایی راهی یک ماموریت غیرممکن و بزودی خودش هم به موجودی جاندار شبیه خدمه اش بدل می شود. خدمه کشتی تلاش می کنند مسائل پیرامون خود را درک کنند و از ایدئولوژی حکومتی که برایش خدمت می کنند اطاعت کنند.

فیلم سعی دارد نگاهی واقع بینانه و همراه با جزییات به ماموریت این زیردریایی و خدمه اش داشته باشد، زیردریایی ای که کشتی ها را از فرسنگ ها فاصله از دل آب دریا شکار می کند. فضای فیلم رئالیستی است و با یک طنز و شوخ طبعی سیاه همراه شده است. این فیلم یکی از معدود آثار سینمایی ساخته شده در آلمان است که تصویری غمخوارانه و توام با همدردی از جنگ ارائه می کند و در نمایش عمومی در کشورهای دیگر با موفقیت روبه رو می شود.

زیردریایی ، تقریبا بدون استثنا به دل تماشاگران سینما در همه نقاط جهان نشست و به صورت اثر مورد علاقه تماشاگران بین المللی درآمد. این فیلم از جمله آثاری است که بعدها هم امکان پخش مجدد و دوباره پیدا کرد؛ البته نسخه ای که سال 1997 از این فیلم به روی پرده رفت ، تفاوت هایی با نسخه اصلی دارد.

در حقیقت این نسخه خیلی بیشتر شبیه نسخه ای است که به صورت یک مجموعه تلویزیونی 4 قسمتی به روی آنتن رفت. براحتی می توان گفت در ژانر فیلمهای زیردریایی ، این فیلم بهترین اثری است که تاکنون ساخته شده و هر چه زمان می گذرد بر ارزش آن افزوده می شود.

در دوران جنگ جهانی دوم ، زیردریایی ها وظیفه سخت ، سنگین و مهمی به دوش داشتند. به گفته مورخان ، حضور و کار در یک زیردریایی جزو رویاهای جوانان آن روز آلمان بود. از همین رو فیلم زیردریایی اولین محصول صنعت سینماست که به شکلی کامل به نمایش رمز و راز مربوط به این موضوع می پردازد. بخش اعظم قصه فیلم در فضای تنگ و تار (غارمانند) زیردریایی رخ می دهد. تماشاچی با شخصیت هایی سر و کار دارد که در آغاز ماجرا خیلی شسته رفته و موقر هستند؛ اما با گسترش قصه ، آنها به آدمهایی بدل می شوند که صورتشان را اصلاح نکرده اند و کم کم وارد دنیایی کابوس گونه می شوند. در این دنیای کابوس گونه آنها آدمهایی تهی ، روبات وار و بی روح هستند که هیچ شباهتی به آن آدمهای اول فیلم ندارند. قصه فیلم از زبان و دیدگاه یک خبرنگار جنگی آلمانی (هربرت گرونه مه یر) تعریف می شود. کاپیتان کشتی افسری فوق العاده باهوش و باتجربه است که بشدت نسبت به افراد تحت فرمان خود احساس مسوولیت می کند. به هر حال ، برخلاف خیلی از فیلمهای جنگی دیگر، این رهبر جنگی یک عقل کل و همه چیز دان نیست. او انسانی معمولی است که ممکن است اشتباه هم بکند (که می کند). خدمه کشتی هم گروهی آدم جوراجور و متفاوت هستند که بزودی متوجه می شوند زندگی شان تا چه حد به هم وابسته است.

قدرت کارگردان فیلم در این است که حتی شخصیت های درجه دومی فیلمش هم هویت و شناسنامه دارند. پس از «ژنرال پاتن» این فیلم را می توان دومین فیلم خوب جنگی صنعت سینما لقب داد.

نویسنده: کیکاووس زیاری

منبع: جام جم

ولفگانگ پترسن کارگردانان جوان سینمای آلمان، در آثار خود اغلب به موضوع‌هایی چون تنهایی، انزوای اجتماعی، عدم توانایی برقراری رابطه با دیگران، ترس، شخصیت پریشی، مسائل اجتماعی و آسیب‌شناسی زندگی مدرن می‌پردازند. پس از این که کارگردانان صاحب سبکی چون الکساندر کلوگه، راینر ورنر فاسبیندر و ورنرهرتسوگ که نمایندگان "سینمای نوین آلمان" در سال‌های ۶۰ و ۷۰ قرن پیش بودند، خوش درخشیدند، در دهه‌ی هشتاد، تنها چند فیلم توانستند نگاه‌ها را به سوی سینمای این کشور جلب کنند: فیلم "کشتی"، اثر ولفگانگ پترسن (Petersen (Wolfgang و "آسمان برفراز برلین" از کارگردان پر آوازه‌ی آلمانی ویم وندرز (Wim Wenders) از جمله‌ی این فیلم‌ها هستند.

درون‌مایه‌ی این دو فیلم در عین حال که در تضاد باهم‌اند، یک دیگر را نیز تکمیل می‌کنند: فیلم ضد جنگ "کشتی" که در سال ۱۹۸۱ بر اساس رمانی به همین نام از نویسنده ی آلمانی لوتار گونتر بوخ هایم، ( Lothar-Günther Buchheim) ساخته شد، زندگی گروهی ملوان جنگی را در یک زیردریایی آلمانی که در انتظار حمله به دشمن‌اند، دستمایه قرار داده است. فیلم "آسمان برفراز برلین" که به عنوان نوعی ابراز عشق به بشریت تلقی شده، در سال ۱۹۸۷ به روی پرده‌ی سینماهای جهان غرب رفت. این فیلم، در عین حال به واقعیت‌های جامعه‌ی آلمان در این دهه می‌پردازد.

این فیلم محصول ۱۹۸۱ و ساخته ولفگانگ پترسون است كه علاوه بر دریافت چهار جایزه داخلی موفق به كاندیدا شدن در شش رشته اسكار شد. پترسون، جان براون و جف دیوید سن نویسندگان فیلمنامه هستند. فیلم براساس رمانی نوشته لوتار گونتر بوخهایم ساخته شده است. رمان بوخهایم نیز به مانند فیلم اثری موفق و پرفروش محسوب می شود.یورگن پووخنو، هربرت گرونه مایر، كلاوس ونه مان، هربرتوس بنگس، مارتین زمرگولد و اروین لدر بازیگران این فیلم جنگی هستند. یوست واكانو فیلمبردار فیلم است. قدرت او در ثبت لحظات وخیم جنگ واقعاً ستودنی است.

كلاوس دولدینگر آهنگی برای فیلم ساخته است كه به خوبی انتقال دهنده فضای دشوار جنگ است. «زیردریایی» در صدر فهرست فیلم های موفق و پرهزینه دهه ۱۹۸۰ آلمان غربی است كه در خارج از مرزهای این كشور نیز موفقیت عمده ای را برای پترسون به همراه آورد و او را به سمت و سوی هالیوود كشاند.این كارگردان آلمانی همان سازنده فیلم های پرفروش «تروا» و «پس فردا» است كه هر دو آثاری موفق و برجسته هستند. جنگ، جهنم است. پترسون در فیلم «زیردریایی» در وهله نخست همین نكته را می گوید. «زیردریایی» جهنمی را به تصویر می كشد كه مهم نیست متعلق به كدام طرف از نیروهای جنگنده باشد. او قبل از هر چیز موقعیتی را در جنگ خلق می كند كه از فضای جنگ یك جهنم به تصویر می كشد. «زیردریایی» لقب بهترین فیلم تاریخ سینما را كه در مورد یك زیردریایی ساخته شده با خود به همراه دارد. در زیردریایی موقعیتی دشوار از زمان جنگ به نمایش گذاشته می شود. زمان سال ۱۹۴۱ است. گرونه مایر در نقش یك خبرنگار جنگی به نام ستوان ورنر در ماموریت به سر می برد. ماموریت این خبرنگار و زیردریایی آلمانی «یو ۹۶» به فرماندهی كاپیتان است. همین كه زیردریایی بندر لاروشل در نورماندی را ترك می كند مورد حمله قرار می گیرد. شدت حملات به گونه ای است كه كاپیتان مجبور است زیردریایی را به اعماق ناشناخته هدایت كند.

پس از بالا آمدن قصد دارد زیردریایی صدمه دیده را به لاروشل برساند كه دستور می دهند به طرف بندر لاسپتسیا در ایتالیا ببرد. در این مسیر نیز از سوی هواپیماهای جنگی دشمن مورد حمله قرار می گیرد. شدت حملات به حدی است كه زیردریایی به گل می نشیند.

با تلاش های سرمهندس و سرمكانیك زیردریایی بالا می آید و كاپیتان آن را به لاروشل بازمی گرداند. اما این خاتمه ماجرا نیست، زیردریایی طی یك حمله از سوی هواپیماهای متفقین نابود می شود و سرنشینان آن اغلب كشته می شوند. تمامی ایده پترسون در فیلمش در این خلاصه می شود كه آلمان را به عنوان مقصر اصلی جنگ جهانی دوم معرفی كند. پترسون می خواهد قبل از هر چیز بگوید جنگ بد است، صلح خوب است و برای القای این جمله كلیشه ای از هیچ كوششی فروگذار نمی كند. همین ایده به موفقیت بین المللی فیلم كمك زیادی می كند به حدی كه چندین بار اكران بین المللی می گیرد.

منبع: روزنامه شرق

قصه فیلم زمان جنگ جهانی دوم اتفاق می افتد و بازیگران اصلی آن اینها هستند: یورگن پروچنو (در نقش کاپیتان هنریش لهمن)، هربرت گرونه مه یر (ستوان ورنر)، کلاوس وینرمن (مهندس مسوول)، هوبرتوس بنگش (گروهبان اول)، مارتین شملوگ (گروهبان دوم)، برتد تابر (دریانورد)، ادوین لدر (یوهان)، مارتین می (اولمن) و هینز هونیگ (هنریش).

شخصیت اصلی فیلم همان طور كه از نام فیلم برمی آید یك زیردریایی غول پیكر است كه بستر روایت داستانی در میانه های جنگ جهانی دوم می شود. ماجرا از این قرار است كه فرماندهان و سرنشینان زیردریایی مامور می شوند تا كشتی های جنگی انگلیسی را نابود كنند. اما در میانه های ماموریت شان با مشكل جدی تری روبه رو می شوند و آن هم این ا ست كه زیردریایی شروع به از دست دادن وزن خود می كند.

در واقع داستان اصلی فیلمنامه هم از همین نقطه شروع می شود؛ از جایی كه سرنشینان زیردریایی مرگ را در نزدیكی خود می بینند و سعی می كنند با آن مبارزه كنند. مهم ترین حسن و جذاب ترین نكته فیلم هم در روایت همین احساسات و واكنش های شخصیت ها است.

علاوه بر این زیردریایی كارگردانی دقیق و حساب شده ای هم دارد كه در نماهای بسته و محدود داخلی آن ـ كه بیشترین لحظات فیلم را شامل می شود ـ خودش را بهتر نشان می دهد. همین نكات هم باعث شد تا نام پترسون در سال های اولیه دهه 80 برسر زبان ها بیفتد و پس از مدتی از سینمای آلمان به هالیوود مهاجرت كند. فیلم ریتم مناسبی هم دارد و یكی دیگر از نقاط قوت كار پترسون در زیردریایی همین بوده كه به خوبی توانسته لحظات نفس گیر را طوری روایت كند كه به ریتم داستانش لطمه نزند. فیلم مضمونی ضد جنگ دارد.

درباره کارگردان: ولفگانگ پترسن

این فیلمساز بسیار توانای آلمانی، سالها پیش فیلم جنگی زیردریایی را ساخت که اثری دلهره آور و میخکوب کننده بود. خیلی‌ها در بررسی سینمای جنگی، نام این فیلم را در کنار آثار شاخص این ژانر قرار می‌دهند و عده‌ای معتقدند زیردریایی یکی از 10 فیلم برتر جنگی تاریخ سینماست. نکته بامزه و جالب درباره این فیلم این است که قهرمانان آن، تعدادی آلمانی هستند که در محاصره ناوهای نیروهای متفقین قرار می‌گیرند و زیردریایی‌شان دچار مشکل می‌شود. زمانی که مسافران این زیردریایی در آستانه مرگ قرار می‌گیرند، همه تماشاگران فراموش می‌کنند که اینها عضو نیروی نازیست جنگ جهانی هستند و بر آنها دل می‌سوزانند. در عین حال نیروهای نفرت انگیز مهاجم هم سربازان و نیروهای فرانسوی و انگلیسی هستند. این فیلم درخشان همه نگاه‌ها را متوجه ولفگانگ پترسن کرد. او بعد از مدتی جذب سینمای آمریکا شد.

نویسنده: رضا مسلمی

منبع: همشهری